ของขวัญปีใหม่ที่ผู้ใช้ยา(ขี้ยา) อยากได้

ปีใหม่นี้...ท่านอยากได้อะไรเป็นของขวัญวันปีใหม่ ?

แน่นอน…!! ความอยากได้ของแต่ละคนย่อมแตกต่างกันไป  แต่สำหรับผู้ใช้ยา (ขี้ยา) ของขวัญอื่นใด คงจะไม่มีค่าหรือเป็นที่ต้องการมากเท่ากับ การทำตามสัญญาของนายกที่เคยพูดไว้?

 "ที่เราอยากได้ไม่ใช่ของขวัญปีใหม่ที่มีค่าอะไรเลย  เราขอแค่เพียงนายกทำตามคำพูดของท่านที่เคยพูดไว้ เมื่องานเอดส์โลกที่ผ่านมา"  เสียงสะท้อนจากเพื่อนผู้ใช้ยาคนหนึ่ง    

ประเทศไทยเป็นเจ้าภาพการประชุมนานาชาติเรื่องโรคเอดส์ ครั้งที่ 15 ระหว่างวันที่ 11-16 กรกฎาคม 2547 ที่ผ่านมา โดยสุนทรพจน์ในพิธีเปิดงาน (บางส่วน) ที่นายกรัฐมนตรีทักษัณ ชินวัตร ได้กล่าวถึงการแก้ไขปัญหายาเสพติดและเอชไอวี/เอดส์

 "…เราตระหนักดีว่ามีกลุ่มคนหลายกลุ่มที่ต้องการความเอาใจใส่ ต้องการมาตรการป้องกันและบริการรักษา การแพร่ระบาดของเอดส์ในบรรดาผู้ใช้ยาด้วยการฉีดในประเทศนี้ เป็นตัวอย่างสำคัญของเรื่องดังกล่าว

เมื่อผมเริ่มเข้าใจกับสถานการณ์ที่เป็นอยู่ ผมได้สั่งการให้ทุกหน่วยงานที่เกี่ยวข้องทบทวนแนวปฏิบัติที่ผ่านมา และแสวงหาวิธีดำเนินงานอย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น ในปัจจุบันผมอยากเสริมว่ากฎหมายและระเบียบต่าง ๆ ได้รับการแก้ไขให้ดีขึ้น ในอดีตเราปฏิบัติต่อการใช้ยาเหมือนเป็นอาชญากรรมอย่างหนึ่ง และจ้องจะลงโทษอย่างหนัก แต่ในปัจจุบัน ทัศนะของเราเปลี่ยนแปลงไป เราเห็นว่าผู้ใช้ยาเป็นผู้ป่วยซึ่งต้องการความช่วยเหลือและการรักษา ในปัจจุบันเราเริ่มดำเนินการ "โครงการลดอันตรายจากการใช้ยา"  เพื่อลดความเสี่ยงต่อการติดเชื้อเอชไอวีในบรรดาผู้ใช้ยาด้วยการฉีด รวมทั้งการให้การดูแลรักษาอย่างเหมาะสมสำหรับผู้ใช้ยาที่ติดเชื้อ เราได้เริ่มโครงการเหล่านี้และจะดำเนินการต่อไป โดยความร่วมมืออย่างใกล้ชิดกับหน่วยงานขององค์การสหประชาชาติหลายแห่ง หน่วยงานของรัฐบาล และองค์กรพัฒนาเอกชน รวมทั้งเครือข่ายผู้ใช้ยา..."

ในสุนทรพจน์นายกบอกว่า อดีตที่ผ่านมามีการปฏิบัติต่อผู้ใช้ยาเหมือนอาชญากร แต่ปัจจุบันมีการเปลี่ยนทัศนะว่า ผู้ใช้ยาเป็นผู้ป่วยที่ต้องได้รับความช่วยเหลือและรักษา ซึ่งในความเป็นจริงหาได้เป็นเช่นนั้นไม่ ผู้ใช้ยายังถูกปฏิบัติเหมือนอาชญากร มีการใช้ความรุนแรงในการปราบปรามยาเสพติดอย่างต่อเนื่อง แต่ไม่เป็นข่าวหรืออยู่ในกระแสเหมือนที่ผ่านมา

หากจะมองผู้ใช้ยาว่า เป็นผู้ป่วยหรือผู้ที่มีปัญหาด้านสุขภาพ พวกเขาเหล่านั้นก็ควรที่จะได้รับสิทธิและประโยชน์จากการบริการทางด้านสุขภาพอย่างเสมอภาคและเป็นไปด้วยความเต็มใจ โดยการรักษาที่มีประสิทธิภาพ ตลอดจนคำแนะนำในการดูแลป้องกันตัวเองที่ครบถ้วน มากกว่าการได้รับโทษ และการกักขังหรือจำคุกผู้กระทำความผิดจากการใช้ยาเสพติดจึงไม่ใช่กลวิธีในการป้องกันหรือการรักษาที่มีประสิทธิภาพ

ความช่วยเหลือและการรักษา ในความหมายของนายกทักษิณคืออะไร?  เพราะทุกวันนี้รูปแบบหรือมาตรการที่ทางภาครัฐนำมาใช้ในการให้ความช่วยหรือและรักษาผู้ใช้ยา คือการบังคับบำบัด  และการบังคับให้ผู้ใช้ยาทุกคนที่อาจจะสมัครใจหรือไม่สมัครใจเข้ารับการบำบัดด้วยวิธีการ ฝึกแบบทหาร  ดูจะเป็นวิธีการบำบัดที่ไม่น่าจะได้ผลในระยะยาว และการบังคับบำบัดก็คงไม่ใช่คำตอบสุดท้ายในการใช้ช่วยเหลือผู้ใช้ยาด้วยความจริงใจ

ในความเป็นจริงที่ต้องมีการยอมรับว่า คงไม่มีประเทศใดในโลกนี้ที่จะไม่มีปัญหาที่เกี่ยวเนื่องจากยาเสพติด อีกทั้งผู้ใช้ยา (เสพติด) ก็มีอยู่ทั่วโลกไม่แบ่งว่าจะเป็นผู้ชาย ผู้หญิง หรือเยาวชน และในหลายประเทศการใช้ยาเสพติดเป็นสาเหตุของโรคระบาดต่างๆ อาทิ โรคเอดส์ ไวรัสตับอักเสบชนิดต่างๆ  ฉะนั้นการแก้ปัญหาเรื่องของการระบาดของโรคเอดส์ และโรคระบาดอื่นๆ  ภาครัฐควรดำเนินโครงการเพื่อลดอันตรายจากการแพร่เชื้อเอชไอวี/เอดส์ ในกลุ่มผู้ใช้ยาเสพติดอย่างจริงจัง โดยมีกิจกรรมที่ได้รับการพิสูจน์แล้วว่า ประสบผลสำเร็จ (มีการดำเนินการในต่างประเทศ) คือ

โครงการแลกเปลี่ยนเข็ม ซึ่งในประเทศไทยยังไม่มีโครงการดังกล่าวอย่างเป็นรูปธรรมในหน่วยงานที่ทำงานที่เกี่ยวข้องด้านยาเสพติดของภาครัฐ แต่มีองค์กรพัฒนาเอกชนไทยที่ทำงานเกี่ยวข้องกับยาเสพติดและเอดส์บางองค์กรกำลังผลักดัน และดำเนินการให้โครงการดังกล่าวสามารถนำมาปฏิบัติใช้ได้จริงในสังคมไทย

การบำบัดรักษาโดยใช้ยาทดแทน หรือการให้การรักษาผู้ใช้ยาที่ติดยาเสพติดในกลุ่มอนุพันธุ์ฝิ่น (เฮโรอีน) ด้วยการจ่ายยาตามใบสั่งของแพทย์ให้กับผู้ที่ต้องการเลิกยาเสพติด ซึ่งสารทดแทนดังกล่าวมีชื่อเรียกว่า เมธาโดน (Methadone) โดยการบำบัดด้วยวิธีดังกล่าว ปรากฏว่า มีหน่วยงานของภาครัฐดำเนินการอยู่เกือบทั่วประเทศ แต่จะแตกต่างกันไปในรายละเอียดปลีกย่อย เช่น ในกรุงเทพมหานคร ผู้ใช้ยาที่เข้ารับการบำบัดด้วยการรับเมธาโดนจะได้รับเมทาโดนฟรีโดยไม่เสียค่าใช้จ่าย ซึ่งแตกต่างจากบางจังหวัดที่ผู้ใช้ยาต้องเสียค่าใช้จ่ายตลอดระยะเวลาในการบำบัด  ในส่วนนี้ ภาครัฐควรดำเนินการให้การรักษาโดยใช้ยาหรือสารทดแทนมีรูปแบบและมาตรฐานที่เหมือนกันทั่วประเทศ

การให้ข้อมูลข่าวสาร การศึกษาและการสื่อสาร จะเป็นการให้ข้อมูลข่าวสารที่จะช่วยให้ผู้ใช้ยาหลีกเลี่ยงหรือเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมการใช้ยา หรือพฤติกรรมเสี่ยงอื่นๆ โดยสนับสนุนให้ผู้ป่วยเข้าถึงบริการต่างๆ  เช่น รับการตรวจเลือด และการให้การปรึกษาเพื่อทราบถึงสถานการณ์ติดเชื้อโดยสมัครใจ การรับแจกถุงยางอนามัย การส่งต่อเพื่อเข้ารับการบำบัดรักษาที่ถูกต้อง

การรักษาและการดูแลที่เกี่ยวข้องกับเอชไอวี/เอดส์ โดยมีวัตถุประสงค์เบื้องต้นเพื่อให้ผู้ใช้ยาที่ติดเชื้อเอชไอวีสามารถดูแลตนเองได้ โดยการให้โอกาสในการปรับตัวและมีพฤติกรรมที่ปลอดภัยด้วยการดูแลสุขภาพ และ/หรือการรับยาต้านเชื้อไวรัส  ในส่วนนี้ข้อมูลหรือการบริการที่ทางภาครัฐหยิบยื่นให้แก่ผู้ใช้ยาฯ ที่ติดเชื้อ ปรากฏว่า ไม่เท่าเทียมและมีการเลือกปฏิบัติ เพราะว่าบุคลากรที่ปฏิบัติงานกับผู้ใช้ยา (บางหน่วยงาน) ยังขาดความรู้ และความเข้าใจในตัวผู้ใช้ยาที่ติดเชื้อเอชไอวี/เอดส์  มีการใช้อำนาจและข่มขู่ผู้ใช้ยาที่เข้ามารับบริการ เช่น ไม่ยอมจ่ายยาต้านไวรัสให้แก่ผู้ใช้ยาที่ยังไม่สามารถเลิกยาเสพติดได้  ซึ่งควรต้องมีการทำความเข้าใจกันเสียใหม่สำหรับบุคลากรที่ปฏิบัติงานด้านนี้ให้มีใจเป็นธรรม หรือเป็นกลาง  มองและให้เกียรติผู้ใช้ยาว่า ถึงแม้จะเป็นผู้ใช้ยา แต่เขาก็ควรที่จะมีสิทธิและสมควรที่จะได้รับการปฏิบัติอย่างเท่าเทียมเหมือนกับคนอื่นๆ ทั่วไป

วันขึ้นปีใหม่ เป็นวันที่มีความหมายแห่งความสุขของใครหลายคน  แต่สำหรับผู้ใช้ยา  ไม่ว่าปีเก่าหรือปีใหม่ก็คงจะไม่มีความหมายใดๆ หากสิ่งที่หวังและตั้งตารอคอย เช่นคำสัญญาของนายกยังคงเป็นแค่เพียงภาพฝันและเลื่อนลอยโดยไม่อาจที่จะมีวันเป็นจริงขึ้นมาได้

หรือว่า...เรื่องที่ท่านนายกเคยพูด...เคยสัญญาเอาไว้มีมากมายหลายเรื่องจนตัวเองจำ (ทำ) ไม่ได้   เลยปล่อยให้เวลาผ่านล่วงเลยมานาน  หรือไม่เช่นนั้น ท่านก็คงมีเรื่องที่จะต้องคิด ต้องทำมากเสียจนลืมเรื่องของผู้ใช้ยา  ซึ่งเป็นคนชายขอบของสังคมไทยไปเสียแล้ว