เมื่อ "จิตร ภูมิศักดิ์" เขียนถึง "แมกซิม กอร์กี้"

            ฉันถูกกำหนดไว้ในความแน่นอน

            กำหนดแน่นอนในการแปรงฟัน ล้างหน้าและดับไฟ

            กำหนดแน่นอนให้แช่งด่ายามหาที่จอดรถไม่ได้

            กำหนดแน่นอนให้เป็นหวัด และไอ

            หวาดกลัวความตายและเริ่มอดบุหรี่

            กำหนดแน่นอนให้บริจาคเงินเพื่อการกุศล

            ขณะเดียวกันก็ไม่รักษากฎจราจร

            กำหนดแน่นอนให้ผิดหวังต่อความรัก และสิ้นหวังต่อการเลือกตั้ง

            กำหนดแน่นอนไว้ในที่ที่แน่นอน

            ยอมรับการถูกจัดวางในตำแหน่งที่แน่นอน

            แน่นอนว่าในเวลาที่แน่นอน เกิดความสงสัยในชีวิต

บทกวีจีน "เชวียน ท่าว" 

                                    เรืองรอง รุ่งรัศมี  แปล

ผมกลับไปเยือนบ้านเกิดเป็นครั้งที่สอง ในรอบเดือนเมษายนที่ผ่านมา...

เป็นการกลับบ้านด้วยเหตุผลในหลาย ๆ เรื่อง ทั้งโดยเต็มใจและไม่เต็มใจ

ทั้งเรื่องของการเมือง ชีวิตและสุขภาพ แต่ก็นั่นแหละ, ชีวิตบางครั้งก็เหมือนมีบางสิ่งให้เดินไป

มีบางอย่างให้จำยอมค้อมจำนนอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

ในห้วงยามสงัด, ผมจ่อมจมอยู่ในห้องหับที่ถูกปล่อยให้รกเรื้อด้วยหยากไย่แมงมุม และห้องส่วนตัวได้กลายเป็นที่ซ่องสุมอาศัยของหนูและแมลงสาบมาหลายปี หลังจากที่พาตัวเองระหกระเหินไปอยู่ในเมืองนานหลายนาน

การกลับบ้านหนนี้ จึงรู้สึกถวิลหาเรื่องราวความเก่าความหลัง

เหมือนว่าชีวิตกำลังรื้อค้นหาอดีตที่พลัดหายและเลือนรางให้หวนคืนแจ่มชัดอีกครั้ง

ผมพลิกดูหนังสือเก่า ๆ ที่กองซ้อนระเกะระกะในห้องออกมาอ่านทบทวนในรอยจำ พบจดหมายที่ผมเคยเขียนถึง "สิงห์สนามหลวง" ในช่วงปี 2547 ที่ผ่านมา ทำให้นึกถึงบุคคล

ที่เขียนถึง, ก่อนครุ่นคิด...

 "จิตร  ภูมิศักดิ์" ได้เขียนถึง "แมกซิม กอร์กี้" เอาไว้...

กอร์กี้ บอกว่า ไม่มีหรอก พระเจ้า สวรรค์ หรือนรก

พระเจ้ากำเนิดมาจากความหวาดหวั่นกลัวตายของมนุษย์เท่านั้นเอง

โลกหน้านั้นหรือ? แท้จริงมันก็นอนอยู่ในส่วนที่มืดทึบของอารมณ์รู้สึก

พระเจ้าของข้าฯ คือ พี่น้องประชาชน!!

ข้าฯ เชื่อมั่นในมนุษย์ และเฉพาะมนุษย์บนโลกปัจจุบันนี้เท่านั้น

ภารกิจอันเผชิญอยู่ตรงหน้ามนุษยชาติในขณะนี้ ก็คือ การสร้างระบบชีวิตที่งดงามขึ้นมา 

บนโลกที่รองรับสองตีนของเราอยู่ สร้างมันขึ้นมา ในปัจจุบันนี้ เดี๋ยวนี้ ที่บนโลกนี้

มิใช่การพะวงอยู่กับเรื่องของอนาคตหลังจากการตาย

โดยการภาวนาไขว่คว้าหาสวรรค์วิมานอันงมงายของโลกหน้า

ไยจะต้องย้ำอีกว่า สวรรค์ก็คือนิยายโกหก

ถึงเวลาแล้ว ที่เราจะต้องยอมรับว่าพลังทางปัญญาที่มีอยู่จริงในโลกนี้ก็คือ จิตใจของมนุษย์นั่นเอง

Man is a proud ring

คน คำนี้มีกังวานน่าทระนงเสียนี่กระไร...

จิตร ภูมิศักดิ์ ยังได้พูดถึง แมกซิม กอร์กี้ เอาไว้อีกว่า...กอร์กี้หวงแหนและพยายามรณรงค์เพื่อให้ประชาชานร่วมโลกของเขา หวงแหนในศักดิ์ศรีและเกียรติภูมของ "คน" เขาเกลียดชังมนุษย์ผู้กระหายอำนาจ  เห็นคนเป็นเครื่องเล่น ใช้อำนาจของตน "บังคับซื้อ" วิญญาณของคน บังคับซื้อทุกสิ่งทุกอย่างโดยมิได้คำนึงถึงความพินาศฉิบหายใด ๆ

กอร์กี้วิงวอนพระผู้เป็นเจ้าของเขา,นั่นคือ ประชาชนผู้ทำงาน...

"เราต้องเลิกเห็นแก่ตัว หัดคิดถึงทุกสิ่งทุกอย่างในแง่การมีสัมพันธ์ร่วมกันทางสังคม

ผลประโยชน์ส่วนตัวอันหยุมหยิมน้อยนิด จักต้องจำนนต่อปัญหาอันใหญ่หลวง 

นั่นคือ, มติที่เรียกร้องให้เราทำงานเพื่อสร้างสรรค์สังคมใหม่

สังคมที่ไม่มีการแบ่งชนชั้นวรรณะ  ไม่มีความรวยความจน  ไม่มีนายและบ่าว

สังคมที่ทุกคนจะทำงานตามความสามารถของตน และได้ผลตอบแทนเท่าที่ต้องการ

สังคมที่ทุกคนจะรู้สึกว่า ตนเป็นเจ้าของสินทรัพย์ทั้งปวงในรัฐ

สังคมที่มหาทวารแห่งการศึกษาวิทยาการจะเปิดออกว้างอย่างไพศาล

เพื่อทุกๆ คน ที่เขาปรารถนาจะสร้างสรรค์สังคมใหม่...

ข้าฯ รู้ดีว่า...สักวันหนึ่งยุคนั้นจะมาถึง..."

ผมเพียงพลัดหลงไปในดินแดนของความหม่นเศร้าและคลุมเครือ

ท่ามกลางบรรยากาศการเข่นฆ่า ระหว่างคนกับธรรมชาติ ระหว่างคนกับคน

ใช่, มนุษย์เรายังมีพลังความคิดและจิตวิญญาณ...ชีวิตยังมีหวัง

ผมตั้งคำถามทิ้งท้ายกับ "สิงห์สนามหลวง" เอาไว้ว่า...สิงห์ฯ เชื่อมั้ยว่า สักวันหนึ่งยุคนั้นจะมาถึง!?

"แต่ก่อนเชื่อ ปัจจุบันนี้มีแต่สงสัยมากขึ้น  กระนั้นก็เชื่อว่า  "มนุษย์" ยังคงยิ่งใหญ่ได้เหมือนอย่างที่ จิตร  ภูมิศักดิ์ เคยบอกไว้ คือ คนยังคงยืนเด่นโดยท้าทาย  แม้ว่าคำว่า "คน" ในปัจจุบันจะคลุมเครือและซับซ้อนมากขึ้นเพียงใด  แต่คนเราก็ต้องมี "ความหวัง" และพร้อมที่จะรู้เท่าทัน" นั่นคือคำตอบจากสิงห์สนามหลวง

ผมรู้สึกชื่นชมชีวิตและผลงานของสองท่านนี้ ทั้ง "แมกซิม กอร์กี้" นักเขียนรัสเซียผู้ถ่ายทอดความทุกข์ยาก ความเศร้าสลดของชีวิตของผู้คนชนชั้นแรงงานได้จริงและแจ่มชัด

ทั้ง "จิตร ภูมิศักดิ์" นักคิดนักเขียน นักปฏิวัติ ในยุคหนึ่งของประวัติศาสตร์สังคมไทย ผู้ที่ยึดมั่นในความเป็น "คน" และเรียกร้องถึง "สังคมที่ดีงาม"

กระทั่งเขาถูกอำนาจอธรรมเข้าล้อมกระหน่ำยิงบริเวณชายป่าบ้านหนองกุง อ.วาริชภูมิ จ.สกลนคร

ร่างเขาล้มลงเสียชีวิต เมื่อวันที่ 5 พฤษภาคม 2509

วันเวลาผันผ่านนานเนิ่น, แม้ห้วงเวลานี้ เดือนนี้ ปีนี้ (ปี 2549) สี่สิบปีแห่งการจากไปของเขา- -

"จิตร ภูมิศักดิ์"

กระนั้น,เชื่อว่าหลายคนยังคงเรียนรู้และจดจำ

ถึงวิถี,ชีวิตและความมุ่งมั่นต่อสู้กับความไม่เป็นธรรมในสังคม 

ด้วยความคารวะชื่นชมและศรัทธาในชีวิตและจิตวิญญาณ, จิตร ภูมิศักดิ์.