คนละขอบเดียวกัน

บ่อยครั้งเมื่อย่างเข้าเขตหน้าหนาว มนต์เชียงใหม่ได้ดึงดูดให้นักท่องเที่ยวสนใจเดินทางไปชมบรรยากาศเย็นชื่น และยังอุดมไปด้วยพรรณไม้สีสดงามตา

"โอเล่" เป็นสาวร่างใหญ่ ใหญ่มากถึงมากที่สุด ทั้งอาจต้องระบุความเป็นเพศของเธอแยกแยะระหว่างใจกับกาย
แง่หนึ่งที่ทำให้โอเล่ดูอ่อนโยนเป็นยิ่งนัก คือ คนมักจะมองว่าเธอมีนิสัยรักธรรมชาติ ห่วงใยเด็ก และยังใส่ใจในสันติภาพ

หนาวนี้ โอเล่ บังคับเพื่อนสาวสุดซี้ ให้ไปเยือนเมืองเหนือด้วยกัน เพื่อเป็นการพักผ่อนคลายเครียด
"ส้ม" เธอคือสาวทันสมัย ปราดเปรียวเปรี้ยวสะใจ และไม่ถือสากับลีลาทางเพศที่โลดโผนของโอเล่
ส้มนี่เอง คือเพื่อนสาวที่ต้องเดินทางไปเชียงใหม่กับโอเล่สุดสัปดาห์นี้ แทนที่จะได้ไปเดทกับกิ๊กคนล่าสุด

…เมื่อโอเล่กับส้ม ย่างเท้าลงสู่สนามบินเชียงใหม่ ทั้งสองไม่ใส่ใจกับแสงแดดที่แรงจ้ายามเที่ยงวัน ต่างพากันเรียกแท๊กซี่สนามบินให้มุ่งหน้าพาเข้าเช็คอินในโรงแรมเป็นการด่วน โดยหวังใจว่า โปรแกรมแรกเพื่อทักทายเชียงใหม่ต้องลิ้มรสอาหารพื้นเมืองให้ได้ ยิ่งกว่านั้น จะยิ่งเพิ่มอรรถรสหากเดินเท้าไปหาร้านที่น่าสนใจด้วยตนเอง

ส้ม- - (ใช้มือดันศีรษะโอเล่เบา ๆ เพื่อให้ปีกหมวกบานกว้าง ออกห่างจากหน้าเธอ จนสะดวกที่จะหันคุยกับเพื่อนสาว) นี่เธอว่าไปเราก็ตื่นไปเช็คอินกันที่สนามบินแต่เช้า กว่าจะถึงเชียงใหม่ก็สาย จนเราเช็คอินโรมแรมเรียบร้อยแล้วเนี่ย เธออมช้างเอาไว้หรือไง ถึงได้ไม่หิวไม่โหยเนี่ย เหอ

โอเล่- - (ขยับแว่นตาดำทรงเซเว่นตี้ ให้กระชับใบหน้า ก่อนตอบกลับว่า) แหม เธอ ไอ้หิวน่ะ ฉันก็หิวอยู่หรอก แต่จะนั่งกินอาหารในโรงแรมทำไมล่ะจ๊ะ มาถึงนี่ ก็ตะลอนหาของกินกันให้หนำใจสิจ๊ะ

ส้ม- - (หันรีหันขวาง กวาดสายตาไปรอบ) แล้วเธอรู้จักร้านดีๆ ว่างั้น

โอเล่- - (มือซ้ายกุมอกแน่น) ก็…ไม่รู้น่ะสิ

ส้ม- - (นัยน์ตา ถลึงจนเกือบถลน) นั่นสิยะ ที่ฉันตัดสินใจถามเนี่ย เห็นว่า เราก็ฝืนเดินผ่านร้านอาหารมาหลายต่อหลายร้านแล้ว หล่อนไม่มีทีท่าจะตัดสินใจแวะร้านไหนเลย ฉันกลืนน้ำลายไปเป็นลิตรแล้วนะเธอ

โอเล่- - (คว้ามือส้มมากุม อย่างพินอบพิเทา) เพื่อนสาวจ๋า ทนอีกนิดสิจ๊ะ อาหารพื้นเมืองอร่อย ๆ เค้าว่าหาไม่เจอในร้านหรู ๆ นะจ๊ะ

ขณะที่เพื่อนสาวทั้งสองทุ่มเถียงกันอยู่นั้น ขาทั้งสี่ข้างก็จ้ำถี่ขึ้น - ถี่ขึ้น จนมาหยุดอยู่หน้ารถเข็นขายเครื่องดื่มคันหนึ่ง, ด้วยความเหนื่อยระคนกระหาย โอเล่ก็กังวานเสียงหง่างออกไปโดยลืมหนีบให้หวานใส ความว่า

โอเล่- - (จ้องมองชายเจ้าของร้านขายน้ำ) ชามะนาวที่นึงค่ะ, แล้วเธอ เอาไร? ยัยส้ม

ส้ม- - กินกะเธออ่ะ

'คิกคัก - คิกคัก' เสียงขบขันของชายเจ้าของร้าน แว่วเข้าหู โอเล่และส้ม

โอเล่- - (หันมาจ้องหน้าส้มก่อนเอ่ยถาม..) เธอ ๆ ฉันพูดอะไรผิดเหรอ

ส้ม- - (ทำหน้าเหรอ หรา เบิกตาโพลง) ป่าวนี่

โอเล่- - (พูดไปพลาง ระงับอาการสั่นเทิ้มไปทั่วตัว) แล้วเห็นไม๊ว่า ตานั่น โปกฮาอะไรอยู่น่ะ?

เสียงหัวเราะของ ชายเจ้าของร้าน ดังชัดขึ้น
เพื่อนสาวทั้งสองมองหน้ากันแล้วเปรยออกมาว่า - - " ขำ กะเทย??? "

โอเล่- - (กัดฟัน พลางบ่นออกมาจำเพาะให้ส้มได้ยิน ว่า…) ทำไมยะ แถวนี้ไม่มีกะเทยว่างั้น ชั้นไม่อยากเสียบรรยากาศรีบจ่ายเงินแล้วไปกันเถอะ

เจ้าของร้านยื่นถุงชามะนาวให้โอเล่พอดี

โอเล่- - (สำรวมกริยา เปล่งเสียงหวานว่า...) เท่าไหร่คะ?

เจ้าของร้าน- -(ก้มหน้าก้มตา ตอบว่า…) สิ -บะ (อ่านว่า สิบ-บาท)

เสียง 'คิกคัก - คิกคัก' เกิดขึ้นอีกครั้ง แต่คราวนี้เป็นของโอเล่กับส้ม ทั้งสองหันหน้าเข้าหากัน ก่อนที่ส้มจะจูงมือโอเล่รีบเดินจากไปโดยไม่ใส่ใจเจ้าของร้านที่ยื่นถุงน้ำเก้ออยู่

ส้ม- - (แหกปากหัวเราะดังลั่น) นี่เค้าเรียกว่าขอบ เจอ ขอบ…

ในมุมม่วงยกเรื่องแต่งขำขันข้างต้น ให้สอดรับกับกระแสนิยมที่มักจะนำภาพลักษณ์ของชนบางกลุ่มเพื่อทำให้เป็นเรื่องขำ ทว่า การหยิบยกในครั้งนี้ จุดมุ่งหมายไม่ได้อยู่ที่ความขำขัน ยังอยากจะชวนให้คิด เกี่ยวกับการนำเสนอภาพลักษณ์ของคน และการหาประโยชน์จากภาพลักษณ์ของคนด้วย

ทุกวันนี้ การแสวงหาความก้าวหน้าด้วยวิธีเหยียบหัวไหล่คนรอบข้างให้ตัวเองสูงขึ้น มีมาก บางครั้งกลายเป็นบรรยากาศที่คุ้นชินไปแล้ว ด้วยมีคำอธิบายทำนองว่า พื้นที่มีน้อยแต่คนเยอะ เท้าของคนยิ่งเยอะจนเหยียบกันได้ง่ายๆ

ผู้เขียนไม่แน่ใจว่าเป็นคำอธิบายที่ดีหรือไม่ดี แต่มีประเด็นชวนคิดต่อไปว่า
ทุกวันนี้อีกเช่นกันที่ ภาพลักษณ์ของคนที่ยังเป็นชนกลุ่มน้อย ถูกหยิบใช้เพื่อผลประโยชน์เชิงธุรกิจ
ภาพลักษณ์ที่ถูกนำเสนอเหล่านั้น มีโอกาสที่จะปรับแต่งทัศนคติของผู้รับรู้ให้คล้อยตามได้ง่าย ๆ ด้วยความถี่ของการนำเสนอ

ดังนั้นภาพลักษณ์ของคนกลุ่มน้อยที่ดูไม่ประสา หรือ น่าตลก จึงกลายเป็นภาพตายตัวไปแล้ว อาทิ
คนชายขอบทางชาติพันธุ์ ต้องพูดไม่ชัดและทำตัวเปิ่นเสมอ
คนชายขอบทางเพศ ต้องหมั่นชักชวนยวนยีทางเพศ และถูกรังแก

เป็นเรื่องแย่ ถ้าภาพตายตัวเหล่านั้น ถูกเชื่อ
และจะยิ่งแย่ ถ้าคนที่ถูกมองว่าเป็นชายขอบ ผลัก ให้อีกคนเป็นขอบของขอบต่อ ๆ ไป

ท้ายนี้ ในมุมม่วงขอไว้อาลัยให้วิธีการทำภาพลักษณ์เป็นภาพลบ เพื่อผลประโยชน์เชิงธุรกิจ