สื่อสภากาแฟในอินโดนีเซีย Angkringan

ที่เมืองยอกยาการ์ตา แถบชวากลาง ประเทศอินโดนีเซีย มีวิทยุชุมชนชื่อว่า Angkringan อ่านแบบไทยว่าอังกิงัน ผู้ก่อตั้งวิทยุชุมชนคือ คุณนัสไซ (Nasir) แปลคำว่าอังกิงันให้ผู้เขียนฟังจับความได้ว่า หมายถึงร้านค้าแบบรถเข็น หรือร้านขายอาหารเครื่องดื่มเล็กน้อยเป็นเพิงเล็ก เป็นที่ผู้คนไปนั่งทานอาหาร ดื่มเครื่องดื่ม และพูดคุยกัน อังกิงันเป็นที่พบปะกันสำหรับคนอินโดนีเซีย ทำให้ผู้เขียนนึกถึงสภากาแฟบ้านเรา ร้านกาแฟตอนเช้าๆ โดยเฉพาะทางภาคใต้ ที่ผู้คนมาดื่มกาแฟทานอาหารเบาๆ และพูดคุยกันในหลายๆ เรื่องที่ตนสนใจ เป็นอันว่าอังกิงันก็คือ เป็นที่รวมของผู้คนที่ต้องการมาสังสรรค์และดื่มร่วมกันไปด้วย

Angkringan แปลว่า ร้านน้ำชาเล็กๆ ที่พบปะของผู้คน

วิทยุชุมชนอังกิงัน มีชื่อเสียงโด่งดังไปทั่วอินโดนีเซียและเป็นที่รู้จักกันในหลายๆ ประเทศ เพราะคนทำเป็นชาวบ้านในหมู่บ้าน Timbulharjo เมืองยอกยาการ์ตา และมีเครื่องมือเครื่องมือชิ้นเล็กๆ เก่าๆ มีห้องแถวทำการห้องเดียวที่เป็นทั้งห้องส่ง ห้องประชุม ห้องพบปะพูดคุยกัน ห้องทำงาน รวมเสร็จสรรพ

อังกิงัน ก่อตั้งเมื่อวันที่ 14 มกราคม พ.ศ. 2543 ผู้ก่อตั้งเป็นคนหนุ่มคนสาวที่ทนเห็นความปัญหาคอรัปชั่นในองค์กรการเมืองท้องถิ่นไม่ไหว ซึ่งก็คล้ายๆ กับนักการเมืองท้องถิ่นที่มีอิทธิพลในหมู่บ้านของเมืองไทย ที่เมื่อมีอำนาจทางการเมืองก็มักจะใช้อำนาจในทางที่ผิดๆ เล่นพรรคเล่นพวก และมีปัญหาคอรัปชั่นที่แก้ไม่ตก

ที่ทำการสถานีวิทยุชุมชน Angkringan (อังกิงัน)

ที่หมู่บ้าน Timbulharjo เมื่องบประมาณในการแก้ปัญหาความยากจน หรือปัญหาอื่นๆ มาถึงองค์กรท้องถิ่น ส่วนใหญ่มักจะไม่ถึงมือผู้เดือดร้อนที่แท้จริง ปัญหาเช่น สิ่งของเช่น ข้าวสาร และเงินทองสำหรับช่วยเหลือคนยากจนในหมู่บ้านที่รัฐบาลกลางผันงบมาช่วย แต่แทนที่สิ่งของเหล่านี้จะถึงมือคนจนในหมู่บ้าน กลับตกไปอยู่ที่พรรคพวกและญาติของนักการเมืองเสียเป็นส่วนใหญ่ ปัญหาคอรัปชั่นเช่นนี้ เกิดขึ้นซ้ำซาก แต่การคอรัปชั่นเช่นนี้ไม่เป็นข่าวในหน้าหนังสือพิมพ์ทั้งในหนังสือพิมพ์กระแสหลักหรือในหน้าหนังสือพิมพ์ท้องถิ่นแต่อย่างใด เพราะเป็นความเดือดร้อนของคนเล็กๆ กับการคอรัปชั่นเล็กๆ ในหมู่บ้านในสายตาของบรรณาธิการ กระทั่งคนหนุ่มสาว ซึ่งเริ่มต้นที่คุณนัสไซ มองเห็นปัญหาเหล่านี้และเห็นว่าไม่มีความยุติธรรมต่อคนยากจนในหมู่บ้าน เขาจึงรวมตัวกับเพื่อนจัดทำจดหมายข่าวฉบับเล็กๆ เขียนเรื่องราวเกี่ยวกับการจัดการปัญหาที่ไม่ถูกต้องของนักการเมืองและข้าราชการ ทั้งยังเปิดโปงการคอรัปชั่นในองค์กรการเมืองท้องถิ่น พิมพ์แจกทั่วหมู่บ้าน จดหมายข่าวเป็นการพิมพ์แล้วถ่ายซีร็อกและนำมาเย็บเล่ม ฉบับบางๆ แต่คนในหมู่บ้านอ่านแล้วกระทบเข้าไปถึงขั้วหัวใจทันที เพราะมันคือปัญหาที่พวกเขาเผชิญอยู่กับมันมานาน แต่ไม่มีใครกล้าออกมาต่อกรกับอิทธิพล เมื่อคนหนุ่มสาวรวมตัวกันต่อต้านคอรัปชั่นเช่นนี้ เหล่าชาวบ้านก็เริ่มตระหนักและเห็นความสำคัญกับการรวมตัวกันทำบางสิ่งบางอย่างที่เป็นประโยชน์ต่อชุมชน

ชาวบ้านชอบจดหมายข่าวของกลุ่มคนหนุ่มสาวเหล่านี้ เพราะเป็นเหมือนเครื่องมือในการสะท้อนปัญหาและแก้ปัญหาให้กับหมู่บ้าน พวกเขาจึงสนับสนุนเงินเป็นค่าสมาชิกจดหมายข่าว เพื่อเป็นค่าใช้จ่ายในการจัดทำจดหมายข่าว และผลของการมีจดหมายข่าว ส่งผลสะเทือนไปถึงนักการเมืองท้องถิ่นและข้าราชการด้วยเช่นกัน เพราะการคอรัปชั่นหรือการแก้ปัญหาแบบไม่โปร่งใส ทำได้ไม่สะดวกและเต็มที่เหมือนเมื่อก่อน จึงหันมาปรับปรุงแก้ไขการจัดการขององค์กร ไม่ให้มีการรั่วไหลอีกต่อไป

ชาวบ้านจึงตระหนักว่าการมีสื่อทางเลือกเป็นเครื่องมือ ช่วยให้พวกเขาได้รับความยุติธรรม และทำให้งบประมาณถูกจัดการอย่างถูกต้องโปร่งใสขึ้น อีกทั้งเป็นเครื่องมือในการต่อรองกับอิทธิพลท้องถิ่น เมื่อพวกเขาสามัคคีรวมตัวกัน อิทธิพลท้องถิ่นก็ไม่กล้ารังแก ทั้งยังหันมาเป็นมิตรด้วย

จากจดหมายข่าวเล็กๆ ทำให้หมู่บ้าน Timbulharjo โด่งดังไปทั่วอินโดนีเซีย มีหมู่บ้านอื่นและองค์กรต่างประเทศมาดูงานจำนวนมาก นักศึกษาบางคนใช้เป็นพื้นที่ในการทำวิทยานิพนธ์ระดับปริญญาโท และจากจดหมายข่าว ภายในไม่ถึงปีพวกเขาก็ขยับเป็นสถานีวิทยุชุมชน โดยทางข้าราชการและนักการเมืองมอบตึกแถวข้างๆ ที่ว่าการตำบลเป็นที่ทำการ สถานีวิทยุชุมชนอังกิงัน โปรแกรมรายการมีทั้งการพูดคุยปัญหาในชุมชน ปัญหาการเมืองระดับชาติ รายการเพลง รายการภูมิปัญญาท้องถิ่น รายการอนุรักษ์เพลงพื้นบ้าน รายการเพลง และการพูดคุยกับพูดชม และผู้จัดรายการก็เป็นชาวบ้านธรรมดาๆ ใครถนัดอะไรก็ทำรายการนั้น มีคนหนุ่มคนสาวรุ่นใหม่เกิดขึ้น จากการมีสื่อทางเลือก ซึ่งทำให้พวกเขาตระหนักถึงปัญหาของชุมชน แทนที่จะใช้ชีวิตแบบวัยรุ่นทั่วไป แต่พวกเขากลับเข้ามามีบทบาทในการทำงานเพื่อชุมชน ผู้เขียนได้เข้าชมที่ทำการ ซึ่งเป็นห้องแถวเล็กๆ ด้านหลังกั้นเป็นห้องกระจกเล็กๆ เป็นห้องส่งและห้องจัดทำรายการ พื้นที่ด้านหน้าเป็นที่นั่งประชุม ที่รับแขก สารพันประโยชน์ ชั้นบนซึ่งเป็นการสร้างขึ้นมาเพื่อเป็นที่ติดตั้งเครื่องส่งวิทยุโดยเฉพาะ ผู้เขียนไต่บันไดลิงขึ้นไปเห็นเครื่องส่งวิทยุของพวกเขาแล้ว ทึ้งกับความสามารถและจิตใจที่ยิ่งใหญ่ของพวกเขา เพราะเครื่องส่งที่เห็นไม่ได้มีราคาค่างวดอะไร แต่เป็นเครื่องส่งเก่าๆ เล็ก คล้ายๆ ชิ้นส่วนภายในของวิทยุที่ถูกแกะออกมา มันเล็กและเก่าจริงๆ แต่ทว่า มันทรงอานุภาพด้วยพลังของชุมชน ชาวบ้านธรรมดาๆ ที่เห็นปัญหาของตนและไม่นิ่งนอนใจที่จะลุกขึ้นมาทวงสิทธิและต่อสู้กับอิทธิพล

วิทยุชุมชนอังกิงัน จึงเป็นสถานีวิทยุชุมชน สื่อทางเลือกที่ชาวอินโดนีเซียภาคภูมิใจ เป็นสื่อทางเลือกตัวอย่างในเมืองยอกยาการ์ตาที่ทุกสื่อกระแสหลักยกนิ้วให้