วัยใสกับความรุนแรง

ภาพเด็กน้อยวัยใสสองภาพ ถ่ายที่จังหวัดโกตาบาโต ที่ครั้งหนึ่งเคยเป็นสมรภูมิสงครามกลางเมืองเป็นเวลาหลายปีระหว่างกลุ่มมุสลิมที่ต้องการปกครองตนเองและกลุ่มทหารของรัฐบาลฟิลิปปินส์ มีผู้คนล้มตายเป็นจำนวนนับหมื่นคน เหตุการณ์เพิ่งจะสงบและเข้าสู่แนวทางแห่งสันติภาพเมื่อประมาณ ปี พ.ศ. 2546 สองภาพนี้ถ่ายในงานวันสัปดาห์แห่งสันติภาพ ซึ่งรัฐบาลฟิลิปปินส์จัดขึ้นทุกปี ประมาณในเดือนพฤศจิกายน ในระหว่างงานที่มี agenda เรื่องสันติภาพตลอดวันนั้น เด็กๆ ของเมืองโกตาบาโตก็เตรียมการแสดงเกี่ยวกับวัฒนธรรม รวมไปถึงการแสดงเลียนแบบเหตุการณ์ความรุนแรงและความขัดแย้งในอดีตระหว่างทหารกับกลุ่มมุสลิมที่ต้องการปกครองตนเอง เด็กๆ ตื่นเต้นและสนุกสนานกับการแสดง ที่พวกเขาอาจไม่เข้าใจเรื่องราวและเหตุการณ์จำลองที่พวกเขาแสดงให้ผู้ชมชมแต่อย่างใด

กลุ่มหนึ่งแสดงเป็นฝ่ายทหาร อีกกลุ่มแสดงเป็นฝ่ายตรงข้าม และเพื่อนๆ อีกกลุ่มใหญ่นั่งยิ้มน้อยยิ้มใหญ่เชียร์เพื่อนๆ ข้างเวที เพราะสิ่งที่พวกเขาเห็นในวันนี้ เป็นเพียงละครที่ผู้ใหญ่จัดให้ และมักจบในแง่มุม แฮปปี้เอนดิ้งเสมอ มองในอีกแง่หนึ่ง พวกเขาไม่ได้เสพภาพความรุนแรงในวันนั้น แต่อุดมการณ์ของรัฐที่ผ่านการแสดงของหนูน้อย บทละครที่กำหนดด้วยวิธีคิดของรัฐในการมองปัญหาด้านชาติพันธุ์เพียงด้านเดียว อาจซึมเข้าไปในความนึกคิดของหนูๆ ทั้งหลายโดยไม่รู้ตัว

อุดมการณ์ของรัฐ ที่สร้างชาติเป็นหนึ่งเดียว มักผลักให้คนที่ต่างจากเราออกไปอยู่นอกกลุ่มเสมอ ซึ่งพฤติกรรมการแสดงออกอยู่ในชีวิตประจำวัน ในแง่มุมของสังคมไทย การแบ่งแยกพวก ไทย ลาว เจ๊ก แขก พม่า มีให้เห็นอยู่บ่อยครั้ง ความรุนแรงในการแบ่งแยกพวกขึ้นอยู่กับการได้รับภาพจากการสร้างภาพให้กับสิ่งนั้นด้วย ไม่ว่าจะเป็นจากรัฐ หรือจากสื่อมวลชน ความรู้สึกรัก ชอบ ชังของคนไทยต่อพม่ากับประเทศเพื่อนบ้านอื่นๆ มีระดับต่างกันหรือไม่ เพราะอะไร คนไทยมีความรู้สึกรักพม่า หรือรบพม่ามากกว่ากัน นั่นเพราะความเป็นชาตินิยมที่ตอกย้ำ และพม่าคือศัตรูตั้งแต่ประวัติศาสตร์ ชัดเจนกว่าชนชาติเพื่อนบ้านอื่นๆ

โกตาบาโตวันนี้เป็นดินแดนแห่งสันติภาพ ไม่มีการรบราฆ่าฟันกันอีกต่อไป เป็นเขตการปกครองตนเองพิเศษ ไร้ความรุนแรงและขัดแย้ง เด็กๆ ที่นั่นจึงยิ้มอย่างมีความสุขได้อย่างที่เห็น เพราะการหันหน้าเจรจากันของสองฝ่าย แต่สิ่งสำคัญคือ การลดความรุนแรงในความนึกคิดของคน ที่มองคนอื่นเป็นฝ่ายตรงข้ามเสมอ