ความยุติธรรม

คำว่า "ความยุติธรรม" ในความหมายของสังคมสมัยใหม่ เป็นคำที่น่ากังขา ด้วยเหตุว่าในสังคมเดิมของทางตะวันออกนั้นหามีคำนี้อยู่ไม่ หรือถ้ามีอยู่ ก็หาได้มีความหมายเช่นเดียวกับสังคมสมัยใหม่ไม่ เช่นเดียวกับคำว่า "เสรีภาพ" และถ้อยคำทางนามธรรมอื่น ๆ ที่หลั่งไหลมาพร้อมกับอารยธรรมตะวันตก

อะไรคือความหมายสากลของคำว่า "ความยุติธรรม" ซึ่งนักปรัชญาถกเถียงกันมาตั้งแต่สมัยกรีก - โรมัน ซึ่งได้กลายมาเป็นแม่บทหลักของตัวบทกฎหมายในสังคมตะวันตก ซึ่งยืนพื้นอยู่บนโทษานุโทษ และซึ่งคนในปัจจุบันยอมรับ เทิดทูน และเลิกตั้งคำถามเลิกค้นหาความหมายของมันแล้ว ด้วยถือว่ารู้ซึ้งกระจ่าง แต่ความซึ้งกระจ่างนั้นคือสิ่งใดเล่า

ความยุติธรรมในทางนิติศาสตร์นั้น ได้กลายเป็นสิ่งที่แข็งทื่อ ตายตัว หมดสิ้นความหลากไหลลุ่มลึกอีกต่อไป มันได้กลายเป็นข้ออ้างและเล่ห์เหลี่ยมของนักกฎหมาย ได้กลายเป็นแค่วาทศิลป์และการเล่นลิ้น มันได้กลายเป็นแค่กฎเหล็กของผู้ต่ำต้อย และกลายเป็นแค่ของเล่นของผู้มีอำนาจ มันได้กลายเป็นแค่การแก้แค้น เป็นอาญาและการลงทัณฑ์ เป็นความคับแคบตายตัวซึ่งไม่มีทางจะบรรลุความเป็นสากลอันกว้างใหญ่ไพศาลได้

มนุษย์ได้สร้างระบบซึ่งเรียกว่ากระบวนการยุติธรรมขึ้น ได้ร่างตัวบทกฎหมายขึ้น โดยหวังให้มันเป็นหลักสากลและครอบคลุมทุกสิ่ง ทว่าสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้นกลับไม่อาจเทียบเคียงได้เลยกับผลงานสร้างสรรค์ในธรรมชาติ ไม่อาจเทียบเคียงได้แม้กับน้ำสักหยดหนึ่ง หรือใบหญ้าสักใบ มนุษย์พยายามจะพูดถึงความกว้างใหญ่ไพศาลและความเป็นสากล แต่เขากลับจบลงตรงการตีกรอบแคบ ๆ ให้แก่สิ่งเหล่านั้น และในความพยายามอันไร้สาระของเขา ก็ได้กลายเป็นระบบอันไร้สาระต่าง ๆ ซึ่งครอบงำอยู่เหนือวิถีชีวิตของผู้คนในทุกวันนี้

"ความยุติธรรม" จะมีความหมายและใช้การได้อย่างแท้จริง ก็ต่อเมื่อมันเป็นผลพวงของปรีชาญาณผสานกับจารีตประเพณีและหลักธรรมความเชื่อของแต่ละท้องถิ่น และแม้ว่าความยุติธรรมจะเป็นนามธรรมสากล ทว่าความหมายของมันกลับดำรงอยู่ในหลากหลายมิติยิ่ง เช่นเดียวกับนามธรรมประการอื่น ๆ ซึ่งมนุษย์อาจดึงเอาแง่มุมใดแง่มุมหนึ่งมาใช้อย่างได้ผลภายใต้สถานการณ์ต่าง ๆ กันไป

ด้วยเหตุนี้เองมันจึงเคลื่อนไหวอยู่ตลอดเวลาร่วมไปกับชีวิตอย่างลุ่มลึกแนบชิด และคงความเป็นนามธรรมอันแท้จริงไว้ได้ เมื่อมีปัญหาหรือความขัดแย้งใด ๆ เกิดขึ้น ความยุติธรรมคือตัวประสาน หรือเครื่องสมานให้กลับไปบรรจบพบกันในความกลมกลืนอีกครั้ง เอกภาพและความกลมกลืนซึ่งเป็นอีกความหมายหนึ่งของมัน ซึ่งทุกฝ่ายต่างยอมรับและพอใจ ด้วยเหตุว่าความกลมกลืนนั้นเป็นอุดมคติของคนในทุกสังคม ดังนั้นเองจึงเป็นข้อยุติของความยุติธรรม หรือธรรมอันเป็นเครื่องยุติ