ความเป็นธรรมด้านสุขภาพ (3)

จากที่ได้ไปใช้บริการรักษาที่โรงพยาบาลที่ระบุไว้ในบัตรหลักประกันสุขภาพ ซึ่งเป็นโรงพยาบาลใกล้บ้านทั้งไปใช้ด้วยตัวเองและพาพ่อผู้สูงอายุไปรับการรักษา โดยส่วนตัวไปรับการรักษาเกี่ยวกับช่องปากคือไปขอรับการขูดหินปูน ได้รับการบริการจากหมอฟันของโรงพยาบาลอย่างดี รวมทั้งการให้คำแนะนำในการดูแลฟัน

แม้การใช้บริการครั้งนี้จะดูแปลก ๆ ไปจากครั้งก่อน ๆ คือการไปทำกับหมอฟันที่คลินิกและต้องจ่ายเงินเอง เคยจ่ายค่าขูดหินปูนสูงสุด 600 บาทต่อครั้ง แต่ครั้งนี้ภายใต้ระบบหลักประกันสุขภาพไม่ต้องจ่ายค่ารักษาใด ๆ เพียงจ่ายค่าธรรมเนียมการไปใช้บริการครั้งละ 30 บาทเท่านั้น และมีความรู้สึกเล็ก ๆ ว่าหมอใช้เวลาในการขูดหินปูนสั้นมาก เมื่อเทียบกับตอนทำที่คลินิกเอกชนซึ่งดูพิถีพิถันใช้เวลามากกว่า มีความกังวลลึก ๆ ว่าหมอทำดีหรือเปล่า แต่ก็สังเกตว่าไม่มีอะไรผิดปกติ สบายใจดีอีกต่างหากไม่ต้องจ่ายเงินจำนวนมาก

ขณะที่หลายคนมาบ่นว่า เมื่อไปรับการรักษาโดยใช้บัตรหลักประกันสุขภาพ มักจะได้ยาไม่ดี เป็นยาราคาถูก หากต้องใช้ยานอกบัญชียาหลักแห่งชาติต้องจ่ายเอง ซึ่งหมอหลายคนก็บอกคนไข้ว่าโรคนี้ต้องใช้ยานอก ซึ่งนอกบัญชียาหลัก ส่วนใหญ่เป็นยาใหม่ ราคาแพง เลยทำให้คนไข้วิตกกังวลว่ายาในบัญชียาหลักแห่งชาติเป็นยาไม่มีคุณภาพ

ซึ่งเมื่อได้ตรวจสอบด้วยการสอบถามจากอาจารย์ด้านเภสัชกรรม นักวิจัยของบริษัทผลิตยาของเอกชน ก็พูดเป็นเสียงเดียวกันว่า ยาในบัญชียาหลักแห่งชาติเป็นยาที่มีคุณภาพมาตรฐานสำหรับทุกโรค กว่าจะได้รายชื่อยามาแต่ละรายการ แต่ละโรคที่ต้องรักษา ผู้เชี่ยวชาญทั้งหมอ ทั้งเภสัชกร องค์กรวิชาชีพด้านการรักษา ได้ร่วมกับพิจารณาอย่างรอบคอบแล้ว โดยให้ความสำคัญต่อคุณภาพ ประสิทธิภาพ และราคาที่เหมาะสม ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นยาที่สามารถผลิตได้เองในประเทศ เป็นยาชื่อสามัญไม่ใช่ยาต้นแบบ แต่ผ่านการรับรองและขึ้นทะเบียนยาโดยองค์การอาหารและยา (อย.) อย่างถูกต้อง

แต่ประชาชนไม่เคยได้รับการให้ข้อมูลข่าวสารที่ชัดเจนเกี่ยวกับยาในบัญชียาหลักแห่งชาติเลย ไม่มีใครหรือหน่วยงานใดออกมาทำหน้าที่นี้อย่างกว้างขวางในสังคม คนที่ให้ข้อมูลมีเพียงหมอ ซึ่งสิ่งที่ให้คือนี่จ่ายยาในบัญชียาหลักนะ หรือนี่เป็นยานอกบัญชียาหลักต้องจ่ายเงินเอง พูดแค่นี้ แถมบางคนยังบอกต่อว่ายาในบัญชีไม่ดีจึงต้องสั่งยานอก หมอบางคนก็ไม่ศรัทธาเชื่อมั่นในบัญชียาหลักเช่นกัน ส่งผลต่อการให้ข้อมูลกับคนป่วย โน้มนำให้ประชาชนเชื่อตามไปอย่างสนิทใจมากยิ่งขึ้นว่ายาในบัญชียาหลักมีคุณภาพต่ำกว่ายานอกหรือยาต้นแบบจากเมืองนอกที่มีราคาแพงกว่ากันหลายเท่า

อย่างนี้จะถือว่าประชาชนได้รับความเป็นธรรมเพียงใดในเรื่องการได้รับข้อมูลข่าวสาร การทำให้ประชาชนไม่ค่อยเชื่อมั่นต่อยาในบัญชียาหลัก ยิ่งทำให้ส่งผลต่อภาวะด้านจิตวิทยาในการรักษาโรค หลายคนมักจะบอกว่ารักษากับหมอนี้ โรงพยาบาลนี้ได้แต่ยาราคาถูก ๆ โรคไม่เคยหายสักที พอไปเจอหมอจ่ายยานอก พร้อมกับจ่ายเงินเอง โรคหายทันที ไม่รู้ว่าเป็นความจริงหรือความลวง

ปรากฏการณ์ที่พบอีกอย่างหนึ่งคือ บริษัทยาต่างประเทศมักจะลงทุนสูงมากในการจัดสัมมนาให้กับหมอ เพื่อเปิดตัวสินค้ายาใหม่ ๆ ยอมลงทุนจ่ายค่าเครื่องบินให้ตัวหมอและครอบครัวบินไปต่างจังหวัด พักโรงแรมหรู กินอยู่สบาย ฟังบรรยายสรรพคุณยา แถมอาจได้ของที่ระลึกกลับอีกมากมาย ซึ่งมีผลทำให้หมอมีความต้องการใช้ยาตัวใหม่ ๆ ตลอดเวลา ทั้งที่เป็นยาแพง ติดสิทธิบัตร และอยู่นอกบัญชียาหลัก ทำให้เกิดวังวนของความไม่เชื่อมั่นในยาที่อยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติไปอย่างนี้ตลอด ประกอบกับหมอเป็นบุคคลที่ประชาชนไม่มีข้อกังขาใด ๆ ที่จะไม่เชื่อ เพราะหมอทำหน้าที่รักษาคน

ดังนั้น ยาดีไม่จำเป็นต้องเป็นยาแพง ยาดีคือยาในบัญชียาหลักแห่งชาติ แต่ความจริงนี้ถูกม่านหมอกของความลวงครอบเอาไว้ ทำให้ประชาชนขาดศักยภาพที่จะตัดสินใจในการรับการรักษาที่ไม่จำเป็นต้องแพงแต่ก็มีคุณภาพได้

นี่เป็นอีกความไม่เป็นธรรมที่ประชาชนได้รับในปัจจุบัน คงต้องช่วยกันป่าวประกาศให้เห็นคุณค่าของยาในบัญชียาหลักแห่งชาติ หากไม่มีใครเป็นเจ้าภาพ ประชาชนคงต้องออกมาเคลื่อนไหวกันเอง สร้างองค์ความรู้และกระจายองค์ความรู้ออกไป เพื่อเราจะได้มองเห็นความจริงกันเสียที