พัฒนาการของ Jazz

Junahjazz

สวัสดีครับ หลัง jazz festival นี่ ก็รู้สึกคนไทยเราให้ความสนใจกะดนตรีแจ๊สมากขึ้นนะครับ ก็เป็นเรื่องดี แต่ jazz ในปัจจุบันเรียกได้ว่าพัฒนาไปจากรูปแบบเดิม ๆ มากมาย จนผู้ฟังจะเกิดการสับสนในการแยกแยะ jazz คือเพลงบรรเลง kenny G เป็น Jazz อืม หลายท่านคงจะสงสัย แล้ว Jazz มันเป็นยังไงกันแน่

อันดับแรกเลยนะครับ อย่าพยายามกำหนดอะไรให้ jazz ก่อนที่เราจะขุดคุ้ยว่า jazz มาจากไหน? จาก classic มาทางไหนถึงเป็น jazz ดูว่ามันมีพัฒนาการมายังไงแล้วแนวทางแต่ละอันที่ผ่านมาน่ะ มีความเด่นยังไงเอาองค์รวมของมันมาคิดดู...เราจะรู้เลยว่า jazz มั้ย?

แต่ โอ้ว บางท่านอาจอยากถามว่า ในตำรามันบอกว่า แจ๊สกับคลาสสิคมันไม่เกี่ยวกันเลยนี่ jazz มันพัฒนามาจากดนตรีบลูส์ไม่ใช่หรือ ซึ่งพัฒนามาจากดนตรีของทาสอัฟโกรไม่ใช่หรือ สมัยก่อนนั้น เอาขนาดโบราณไปยุคคลาสสิคเลย เครื่องดนตรีเด่น ๆ จริง ๆ ก็คือ เปียโน ลองจับที่เปียโนเราจะเห็นชัดครับ

เมื่อสมัยก่อนนั้น มีการเล่นเปียโนที่โลดโผนมาก ๆ ของนักเปียโน เป็นการเล่นที่ใช้มือซ้ายในการวิ่งโน้ตมาก ๆ เร็ว ๆ จะเล่นในบาร์เพื่อโชว์แขก ยุคนึงนิยมกันมาก เราเรียกว่าการเล่น Stride Piano จากนั้นก็มีการพัฒนามาจนถึง Ragtime ซึ่งก็ยังเป็นฟอร์มเดียวกับ Stride แต่จะกระโดดกระเด้ง ๆ (rag จะเป็นการโชว์สั้น ๆ) (และการเล่น stride นี่ก็จะมีบทบาทในการพัฒนาการมาเป็นดนตรี New age)

ตัวอย่างของ Ragtime ก็เช่นเพลง The Entertainer ของโชแปงครับ จากยุค Ragtime ก็มีการเพิ่มชิ้นอื่นเข้ามาโชว์มากขึ้น พัฒนามาสู่ Dixieland และต่อมาถึง Swing และจะต่อมาถึง bebop (นี่แหละยุคของ Louis Armstrong มาแล้ว) และ Miles Devis ก็จะเริ่มหัดแถว ๆ นี้ ต่อมาจะเริ่มชอบเพลงที่สุขุมลงมาเป็น cool jazz

ต่อมาก็มีการพัฒนาไปทาง Free Jazz Miles Davis ยุคหลัง ๆ ก็จะออกเพี้ยน ๆ ที่เค้าเรียกว่าเป็น Fusion

"Bebop was about change, about evolution. It wasn't about standing still and becoming safe.
If anybody wants to keep creating they have to be about change."
- Miles Davis

Fusion น่ะมันเป็นน้ำจิ้มเป็นการเอาดนตรีกึ่ง ๆ มาเล่นด้วยกัน อย่างเล่น jazz เพียว ๆ ไม่เป็นก็เอาพื้นของ rock มาใส่ เช่น วง T Square ก็อาจเรียกว่า Fusion Jazz แต่พอเก่งขึ้นกันก็จะไม่ทำ Fusion อีกแล้วอย่าง Dave Grusin หลัง ๆ ก็จะไม่ Fusion Chick Corea ก็จะไม่ Fusion แล้ว (คนนี้ลูกศิษย์ก้นกุฏิของ Miles Devis ครับ)

และเสน่ห์อีกอย่างของ Jazz คือ การเล่นแบบ Improvisation หรือด้นสด เช่น บางคนจะไม่นิยมเล่นโน้ตใน scale อย่าง John Scofield, Pat Metheny ที่เล่นกันแบบคนเล่นสนุก คนฟังขี้แตก

ถ้าฟังครั้งแรกท่านอาจอยากเอาซีดีไปปาหัวหมาเลยก็ได้ มีเคล็ดลับในการฟังเพลงของ Pat อยากฟังเพราะ...ต้องเลือกที่มีคำว่า Group ตามหลังชื่อ

"There's more bad music in jazz than any other form. Maybe that's _because the audience doesn't really know what's happening."
- Pat Metheny

ทีนี้ในฝั่งทะเลมีดนตรีพื้นเมืองอยู่แล้วอย่าง Brazil กาลครั้งหนึ่งก็มีไอ้หนุ่มคนนึงแต่งเพลงด้วยการเอา Jazz มาผสมกะดนตรีพื้นเมือง แต่ดันฟังเข้ากับบรรยากาศทะเลซึ่ง (Antonio Calos Jobim) ก็เกิดเป็น Bossa Nova (แต่เรามักจะคิดถึง Bossa ในรูปของจังหวะจะโคนมากกว่าเมโลดี้)

ครับ เอาคร่าว ๆ คงพอเห็นภาพกันบ้าง ครั้งหน้าจะมาลองเจาะลึกทีละสไตล์ดูครับ ลองหาเพลงของศิลปินที่กล่าวมาลองฟังดูครับว่าแจ๊สที่เป็น original กะแจ๊สที่เป็น offspring เหมือนหรือต่างกันอย่างไร แต่ที่สำคัญจริง ๆ ฟังแล้วก็ถามตัวเองด้วยครับว่าชอบหรือไม่

สวัสดีครับ