คืนวันอังคาร  คือช่วงเวลาที่ฉันจดจ่อหน้าจอ  Modern9 TV.  เพื่อเฝ้าดูสารคดีชีวิตของผู้คนในสังคมซึ่งในความเป็นจริงแล้วโอกาสที่จะได้เฉียดกรายเข้าไปใกล้ผู้คนเหล่านั้นแทบไม่มีเลย  หรือมี  แต่เราก็เพียงมองข้ามไป ......

คนค้นฅน    ของคนหน้าเหี้ยม สุทธิพงษ์ ธรรมวุฒิ  ในนามทีวีบูรพา  กลับเลือกสรรเรื่องราวของผู้คนเหล่านั้นมากระตุกขั้วหัวใจฉันอยู่แทบทุกครั้งที่นั่งเฝ้าหน้าจอ      ฉันยังแอบอมยิ้มกับตัวเองทุกครั้งที่นึกถึงท่าทางหัวเราะอ้าปากกว้างที่หาฟันได้น้อยเต็มทีของปู่เย็น เฒ่าทระนง     หรือทุกครั้งที่ผ่านร้านขายน้ำเต้าหู้  วาบความคิดก็จะมีเรื่องราวของสองพี่น้องเมย์และเหน่ง  ที่แม้วันนี้ทั้งคู่จะสุขสบายจนเลิกขายน้ำเต้าหู้คู่กับปาท่องโก๋ไปแล้วก็ตาม  แต่ฉันก็ไม่เคยลืมภาพวันที่ตนเองร้องไห้จนตาปูดเมื่อรับรู้เรื่องราวของคนทั้งคู่ผ่าน ตอนแม่ไม่ต้องร้องไห้     หรือจะเสียงฉอเลาะผู้คุมเพื่อขอขนมของน้องแอน  หยาดน้ำค้างกลางพงหนามขวัญใจชาวคุก ที่วันนี้ไม่รู้เธอเป็นตายร้ายดีอย่างไร  เรื่องราวเหล่านี้ ถ้าไม่มีคนนำมาป้อนให้ถึงปาก   คนเมืองอย่างฉันจะมีโอกาสลิ้มรสชาติของชีวิตในแง่มุมเช่นนี้ไหมหนอ 

คราวนี้ก็เช่นกัน  ลุงเสริฐ..คนบ้า หรือกล้าฝัน  พาฉันไปร่วมค้นชีวิต  ลุงเสริฐ เสรีชนวัยชรา ที่จวบจนค่อนชีวิตมาแล้วก็ไม่เคยแปรเปลี่ยนความเชื่อที่ว่าสังคมนิยมจะนำพาประเทศชาติให้สงบสุขได้

ฉันมิได้ถ่องแท้ในสังคมนิยม ทุนนิยม  ซ้ายจัด ขวาจัดหรืออันใด  แต่หากวิถีชีวิตของลุงเสริฐที่ง่ายงามจนดูแปลกแยกนั่นต่างหากที่ฉันอยากจะถ่องแท้

ลุงเสริฐดำเนินชีวิตด้วยการขายหนังสือเก่า  เฉพาะเรื่องราวที่เกี่ยวข้องกับสังคมนิยมเท่านั้น เสรีชน  จิตร ภูมิศักดิ์ เช กูวารา การกอบกู้ประชาธิปไตย และอะไรอื่นทำนองนี้  ลุงเสริฐมีบ้านอยู่ ซึ่งดูเหมือนจะเป็นโกดังเก็บของเก่าหรือที่ทิ้งขยะมากกว่า หากความหมายของบ้านของใครหลายคนหมายถึงสิ่งปลูกสร้างโอ่อ่า ทันสมัย 

ทรัพย์สมบัติที่มีค่าภายในบ้านหลังนี้คือกองหนังสือ กองหนังสือ และกองหนังสือ  ที่แม้บางอันจะเก่าเก็บถูกมอดปลวกกัดกินไปบ้าง  แต่ก็ยังเป็นส่วนหนึ่งของบ้านที่ไร้ซึ่งสิ่งอำนวยความสะดวกนานา   

"มันยังมีความภูมิใจ ว่ายังไงก็คือบ้านของเรา"  ลุงเสริฐบอกเล่าถึงความรู้สึกที่มีต่อสมบัติชิ้นนี้

วิธีคิด  วิถีชีวิตที่เคร่งครัด ดูกินง่ายอยู่ง่าย เสียจนน่ากลัว  ฉันได้เห็นว่าน้ำซุปจากการล้างกระทะทอดไข่ก็อร่อยได้และง่ายดี  กุนเชียงที่ใส่ลงไปต้มพร้อมการหุงข้าว เมื่อสุกได้ที่ก็เก็บไว้กินได้หลายวัน  แต่ฉันแอบหวั่น ๆ ว่านกหนู แมลงสาบจะยกพลมาเยี่ยมลุงเสริฐบ้างไหมหนอ    ลุงเสริฐไม่อาบน้ำแต่ใช้วิธีเช็ดตัวจากน้ำที่เหลือจากการซักผ้า  และลุงเสริฐก็ยืนยันหนักแน่นว่าสะอาดดี

ถ้าสังคมนิยมสอนให้คนมีวิธีคิดแบบนี้ การแก่งแย่งชิงดีคงหาได้น้อย มนุษย์ที่เป็นสัตว์สังคมดังเช่นหลานสาวลุงเสริฐก็คงรู้จัก และตระหนักถึงคำว่า  "พอ"

ใช่ว่าลุงเสริฐแกจะบ๊องอย่างเช่นที่เพื่อนบ้านในละแวกใกล้เคียงพูดถึง จะว่าไปลุงเสริฐก็คล้ายปราชญ์ผู้ทรงภูมิ  พูดจาดีมีกาลเทศะ  โดยจะเห็นได้จากการปฏิสัมพันธ์กับลูกค้าที่มาสนใจหนังสือของแก หรือแม้แต่คนอื่นทั่วไปที่แกต้องข้องเกี่ยวด้วยในแต่ละวัน ไม่มีท่าทีของความผิดเพี้ยนที่ตรงไหน  หากไม่มองเรื่องการแต่งตัว ซึ่งจะว่าไปก็ดูไม่ต่างจากเด็กแนวในสังคมไทยยุคนี้   ที่สำคัญคนเพี้ยน คนบ๊องที่ไหนกันเล่าจะยอมรับกับตนเองและผู้อื่นอย่างหน้าชื่นตาบานว่าแกเองก็อาจจะไม่ค่อยดี  ตามที่คนอื่นมอง  หากแกไม่สนใคร  และบอกกล่าวอย่างแน่วแน่ว่า

"ผมก็มีแนวทางของผม คนเราแน่วแน่ ไม่โอนเอน มุ่งสู่ความสำเร็จลูกเดียว สู้จนกว่าจะตาย   และเชื่อว่าสังคมนิยมจะช่วยให้ประเทศชาติสุขสงบมากกว่าทุนนิยม"

ถามฉันถึงความรู้สึกที่มีต่อลุงเสริฐ ฉันชื่นชมในความง่ายงามของแกนะ  จะว่าไป แกก็ทระนงไม่ต่างไปจากปู่เย็นแม้แต่น้อย เพียงแต่คนละวิถีเท่านั้นเอง   ที่สำคัญ  ฉันว่าลุงเสริฐและปู่เย็นต่างเป็นคนที่มีคุณภาพของสังคม ทั้งที่อยู่ในวัยพึ่งพิง แต่ก็ไม่ต้องเป็นภาระให้ใคร  ดำรงชีวิตของตนได้และยังดูแลเกื้อกูลกลับคืนสังคมที่ถึงแม้คนทั่วไปจะมองว่ามันเล็กน้อยหนักหนา แต่การไม่เป็นขยะสังคมนั้นก็ยิ่งใหญ่เกินพอแล้ว

ฉันเห็นด้วยที่คนเดินเรื่องหน้าตาเหี้ยมบอกว่า "ชัยชนะของคนเช่นนี้ อาจไม่ได้อยู่ที่การไปโค่นล้มอะไร  แต่อยู่ที่การยืนหยัดไม่เปลี่ยนแปลงในเจตนารมณ์ต่างหาก"

แต่ที่ฉันไม่เห็นด้วย ก็ตรงที่ดอกเตอร์พิธีกรคนนั้นบอกว่า   "หากพบลุงเสริฐขายหนังสืออยู่ข้างทาง  ถ้าไม่เหลือบ่ากว่าแรงก็ถือว่าช่วยรับรู้ในสิ่งที่ลุงเสริฐต้องการจะบอกกล่าว"

ไม่หรอก หากใครจะซื้อหนังสือของลุงเสริฐก็ด้วยเขาต้องการ และสามารถใช้ประโยชน์จากหนังสือเล่มนั้นได้จริงๆ   

หากเพียงเพราะสงสารหรือเห็นใจในความเป็นสิ่งที่ตกค้างของกาลเวลาอย่างที่คุณเวียงว่าไว้  ฉันก็ว่ามันไม่ยุติธรรมสำหรับคนกล้าฝัน  เฉกเช่น  ลุงเสริฐ...คนบ้าที่กล้าฝัน