ผีเสื้อตัวนั้นที่ ‘อูบุด’

แม้จะผ่านเวลามาหลายปีแล้วก็ตาม แต่แสงไฟสีเหลืองสุกสว่างของชุมชนแห่งนั้นในราตรีแรกที่ย่างเท้าไปถึงก็ยังเรืองรองอยู่ในความทรงจำ แสงไฟธรรมดาๆ หลายดวงที่ส่องสะท้อนออกมาจากบ้านเรือนและร้านรวงสองข้างทางเป็นทั้งความอบอุ่นทางสายตาและจิตใจให้กับเราหลังจากที่เดินทางระหกระเหินจากสนามบินเดนบาซาร์ในช่วงย่ำเย็น สัญจรกับรถโดยสารท้องถิ่นคันเล็กๆ ที่จุผู้โดยสารเต็มทั้งคันพาเราวิ่งลัดเลาะไปบนทางเล็กๆ สู่อูบุด

หากใครเคยได้ยินคำร่ำลือเกี่ยวกับความน่าหลงใหลของบาหลี เมืองหลวงด้านการท่องเที่ยวแห่งหนึ่งของอินโดนีเซีย ย่อมอาจจะได้ยินเสียงกระพือปีกเบาๆ ของผีเสื้อที่โชยพัดเอาเสน่ห์อันน่าสัมผัสของอูบุดมาด้วย ชุมชนแห่งศิลปวัฒนธรรมและธรรมชาติแห่งนี้น่าจะเรียกได้ว่าเป็นเมืองหลวงด้านการท่องเที่ยวที่แท้จริงของบาหลี แม้จะมีเมืองหลวงจริงๆ ที่ชื่อเดนบาซาร์ก็ตาม

การเดินทางจากกรุงเทพฯ มุ่งตรงสู่อูบุดกินเวลาเพียงแค่บ่ายยันค่ำและไม่ได้ยากลำบากมากไปกว่าข้อมูลที่สาธยายเอาไว้ในหนังสือนำเที่ยว ทั้งเรื่องของการเดินทางออกจากสนามบิน การต่อรถโดยสารประจำทาง ระยะทางและระยะเวลาที่ต้องเดินทาง กระทั่งทำเลการเลือกหาที่พักแบบโฮมสเตย์ตามตรอกซอกซอยที่มีอยู่หลายแห่งของอูบุดเมื่อเดินทางไปถึงแล้ว

ผมคงเป็นเช่นเดียวใครหลายคนที่มองว่า หากมีโอกาสปลดปล่อยตัวเองออกจากสถานการณ์ปกติของชีวิตไปสู่เส้นทางใหม่ด้วยการเดินทางท่องเที่ยว โอกาสนั้นเราควรได้ลงมือศึกษา ค้นหา เลือกดูหรือพาตัวเองไปในจุดต่างๆ เพื่อเรียนรู้ความแปลกใหม่และเก็บเกี่ยวสิ่งที่เกิดขึ้นระหว่างทาง ผลลัพธ์สุดท้ายเมื่อการเดินทางสิ้นสุดลงคงน่าสนใจมากกว่าคำว่าไปถึงจุดหมายเพียงอย่างเดียว

อาจจะเป็นเพราะมีเวลาเดินทางบนเกาะบาหลีไม่กี่วัน มิหนำซ้ำยังมีคำว่า "ลอมบ็อก" และ "ยอกยาการ์ตา" อันเป็นเมืองที่ตั้งของพุทธสถานบูโรพุทโธวางอยู่เคียงข้างบาหลีล่อตาล่อใจให้อยากแบ่งเวลาออกไปเยือนสองที่นี้อีก ทำให้เกิดความรู้สึกถึงภาระในการเก็บเกี่ยวข้อมูลของบาหลีให้ได้ทั่วถึงภายในชั่วเวลาเพียงแค่เครื่องบินกำลังบินลัดฟ้าอยู่ แต่แล้วเมื่อคืนวันแรกที่เดินทางถึงอูบุดและได้เห็นแสงไฟอุ่นๆ แวววาว ก็เป็นเหมือนคำตอบและการชดเชยความรู้สึกไม่พร้อมทั้งหลาย กลายเป็นว่าเราสมัครใจที่จะใช้เวลาที่อูบุดให้นานที่สุดมากกว่าการเยือนหลายที่ ที่ละนิดละหน่อย จนในที่สุดยากที่จะปะติดปะต่อเรื่องราวหรือความรู้สึกที่ได้จากการเดินทาง

หลังจากคืนแรกที่ได้ห้องพักในบ้านแบบโฮมสเตย์ราคาประหยัดแต่ได้ที่พักเป็นสัดเป็นส่วน แถมโฮมสเตย์แต่ละแห่งมักจะกำนัลอาหารเช้าแบบกันเองซึ่งมีรสชาติ (เป็นเหตุให้วันต่อๆ มาเราอดไม่ได้ที่จะเลือกเสาะหาและเปลี่ยนบ้านพักกันเรื่อยๆ เพื่อชมและชิมรสชาติ) ก็ถึงเวลาที่เราจะเปิดตาดูบ้านเมืองว่าอูบุดและบาหลีมีดีอะไร

อูบุดและบาหลีมีความเป็นมาที่ส่องสะท้อนและสอดประสานกัน เพราะสิ่งที่ความเป็นบาหลีสร้างสรรค์และสั่งสมมาในอดีต ซึ่งก็คือวัฒนธรรมที่เข้มแข็งอันมีรากฐานมากจากการเป็นสังคมชาวฮินดูเพียงแห่งเดียวบนเกาะเล็กๆ ที่รายล้อมด้วยหมู่เกาะชวาอีกมากมายที่ส่วนมากเป็นชาวมุสลิม และความเป็นศิลปินและช่างฝีมือ จากการที่เคยมีกษัตริย์และราชสำนักที่ทำนุบำรุงศาสนาและศิลปะวิทยาการหลายแขนง มรดกตกทอดและสั่งสมเอาไว้กลายเป็นหัวใจของอูบุดที่รอให้ผู้คนต่างทิศมาร่วมชื่นชม นอกจากนี้ทำเลที่ตั้งของอูบุดยังเป็นนาข้าวขั้นบันไดที่เขียวขจีกว้างใหญ่สุดลูกหูลูกตา

ความประทับใจของผมที่มีต่ออูบุดเกิดจากการผสมผสานกันอย่างลงตัวระหว่างชุมชนชาวฮินดูท้องถิ่นที่ยังคงดูแลและอนุรักษ์วิถีชีวิตแบบเก่ากับการเป็นถิ่นฐานสร้างงานและที่ทำกินของบรรดาศิลปินและผู้ที่รักในงานศิลปะหลากแขนงทั้งจิตรกร ช่างปั้น หรือนาฏศิลป์ที่เปิดโอกาสให้ผู้มาเยือนได้เข้าถึงหรือสัมผัสได้อย่างแท้จริงโดยที่ไม่มีราคาค่างวดมากมายนัก ทั้งยังมีแกลเลอรี่และพิพิธภัณฑ์ ร้านรวงที่ตกแต่งอย่างน่าสนใจหลายต่อหลายแห่งกระจายตัวอยู่สองฟากฝั่งถนนของอูบุด

แม้จะใช้การเดิน การปั่นจักรยาน กระทั่งเช่ามอเตอร์ไซค์เพื่อขี่ออกไปนอกเมืองและเมืองเก่าที่อยู่ไม่ใกล้ไม่ไกลเราก็ยังรู้สึกได้ว่าไม่อาจเข้าถึงความเป็นบาหลีได้จากระยะเวลาหรือระยะทางเพียงเท่านั้น บางครั้งคล้ายกับว่าการเดินทางไปยังสถานที่บางแห่งเช่นนี้เราอาจจะต้องการพาหนะอีกอย่างหนึ่งเพื่อเดินทางเข้าไปภายในความรู้สึกนึกคิดของผู้คนด้วย

จะว่าเป็นความโชคดีหรือผลพวงจากการย้ายบ้านพักไปเรื่อยๆ ตามใจชอบ คืนหนึ่งเราจึงได้นั่งสนทนาและปุจฉากับเจ้าของโฮมสเตย์ซึ่งเป็นชายสูงวัยถึงสิ่งที่มีและเกิดขึ้นที่อูบุด โดยเฉพาะการคงไว้ซึ่งวิถีชีวิตและภูมิทัศน์ของเมืองโดยที่ไม่มีอาคารสูง ป้ายไฟโฆษณาสินค้าหรือป้ายบิลบอร์ดใหญ่ยักษ์ รวมทั้งร้านสินค้าสะดวกซื้อที่เปิดตลอด 24 ชั่วโมงแม้จะเป็นเมืองท่องเที่ยวสำคัญก็ตาม แต่สิ่งที่มีอยู่ก็เติมเต็มคำว่าพอเพียง

สิ่งหนึ่งในบทสนทนาที่จำได้  คุณลุงเล่าว่าคนบาหลีจะเชื่อถือในพระเจ้า และเชื่อว่าในทุกสรรพสิ่งไม่ว่าจะมีชีวิตหรือไม่มีชีวิต ในธรรมชาติต่างๆ มีเทพเจ้าแตกต่างกันคอยคุ้มครองคนเราอยู่ ความเชื่อถือนี้เป็นที่มาของการบวงสรวงสิ่งต่างๆ การเคารพนับถือในธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม การอนุรักษ์อาคารบ้านเรือนและการคงวิถีชีวิตของชาวฮินดูที่ดีเอาไว้

ผมไม่แปลกใจนักเมื่อมองกลับไปถึงความรู้สึกตัวเองว่าเหตุใดในอารมณ์แรกที่ได้เห็นอูบุดจึงได้ตกหลุมรักและปักใจกับที่นี่ เพราะสิ่งที่อูบุดมีนั้นมากกว่าสิ่งที่สายตาได้เห็น เป็นสิ่งเก่าที่ยังคงอยู่ในโลกใหม่ เป็นประดุจลายสลักสวยงามวิจิตรในโลกที่เคลื่อนที่ไปอย่างรวดเร็วจนไม่ทันจะฉุกใจเหลียวมอง

สายลมของความหลงใหลในการเดินทางท่องเที่ยวได้โหมกระหน่ำ กระทั่งสาดซัดเข้าตีบาหลีมาช้านานแล้ว แต่ความเป็นอูบุดก็เปรียบเสมือนผีเสื้อแสนสวยที่เกาะนิ่งหยัดปีกทานแรงลมของความเปลี่ยนแปลงเอาไว้ หรือในบางคราผีเสื้อตัวนี้ก็ยังโบยบินกางปีกสวยอวดสายตา ชวนให้คนที่มองเห็นตั้งคำถามว่าผีเสื้อตัวนี้เอาเรี่ยวแรงจากที่ไหนมาโบยบิน เหมือนเวลาที่เราอาจจะเคยมองเห็นผีเสื้อเล็กๆ บางตัวโบยบินเหนือเกลียวคลื่นและท้องทะเล